Bezpieczny dom - pomiary elektryczne

Regularne wykonywanie pomiarów elektrycznych to nie tylko obowiązek, którego zaniechanie kończy się kłopotami prawnymi i trudnościami w uzyskaniu odszkodowania od firmy ubezpieczeniowej. Brak pomiarów to przede wszystkim narażanie na niebezpieczeństwo ludzi przebywających w budynku.

Obowiązki w zakresie kontroli stanu technicznego i pomiarów elektrycznych określają przepisy Prawa Budowlanego (ustawa z 07.07.1994) i Prawa Energetycznego (ustawa z 10.04.1997), jak również rozporządzenia z 2002 roku w zakresie warunków technicznych budynków oraz z 2013 roku określające zasady BHP urządzeń energetycznych, a zakres tych prac określa norma PN-HD 60364-6.

Inne obowiązujące normy to między innymi: PN-EN 61140 (ochrona przed porażeniem prądem elektrycznym) PN- IEC 60364 (instalacje w budynkach), N SEP-E-001 (sieci niskiego napięcia) i PN-EN 61557 (między innymi rezystancja izolacji, przewodów uziemiających i wyrównawczych, impedancja pętli zwarcia).

Przeglądy okresowe wykonuje się w interwałach czasowych, określonych normą oraz Prawem Budowlanym, pozwalających realnie ocenić stan techniczny instalacji elektrycznej w stosunku do poprzedniej kontroli – chodzi przede wszystkim o sprawdzenie, czy nie doszło do uszkodzeń i pogorszenia się parametrów w stopniu niepozwalającym na dalsze użytkowanie.

Z przepisów wynika, że kontrola okresowa powinna być wykonana co najmniej raz na pięć lat. Znacznie częściej muszą być kontrolowane wszelkie instalacje przeciwpożarowe – nie rzadziej niż raz do roku. Również pomiary rezystancji izolacji w budynkach zagrożonych pożarem lub wybuchem oraz o wysokiej temperaturze lub żrących wyziewach muszą być wykonywane rokrocznie.

Po wykonaniu testów sieci elektrycznej spisywany jest protokół, w którym wyszczególnione są oceny pomiarów, orzeczenie, zalecenia i wszelkie parametry związane z instalacją.

Wykonywanie pomiarów odbiorczych i okresowych w instalacjach elektrycznych niskiego napięcia - nowelizacja ze stycznia 2010 r.

1. Wstęp

Od 1 stycznia 1992 r. obowiązują postanowienia wieloarkuszowej Polskiej Normy PN-92/E- 05009 (obecnie PN IEC-60364) „Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych” będącej ścisłym odpowiednikiem międzynarodowej normy arkuszowej IEC-364 o identycznym tytule, zakresie, treści i układzie. Wieloarkuszowa norma PN IEC-60364 jest ostatnio nowelizowana i poszczególne arkusze wydawane są jako dokumenty harmonizacyjne (HD) w Polsce jako PN- HD 60364,

1.1. Przedmiotowa norma przewiduje następujące rodzaje ochrony:

- równoczesna ochrona przed dotykiem bezpośrednim i pośrednim przez stosowanie bardzo niskich napięć bezpiecznych,
- ochrona podstawowa (poprzednio ochrona przed dotykiem bezpośrednim), ochrona przy uszkodzeniu (poprzednio ochrona przed dotykiem pośrednim ochrona przed skutkami termicznymi,
- ochrona przeciwpożarowa
- ochrona przed prądem przetężeniowym,
- ochrona przed spadkiem napięcia
- ochrona przed prądem zakłóceniowym,
- ochrona przed przepięciami.

W normie PN-IEC 60364-4-41 [18-N-1] obowiązywały środki ochrony:
ochrona w normalnych warunkach (obecnie ochrona podstawowa) odpowiadała ochronie przed dotykiem bezpośrednim,
ochrona w warunkach uszkodzenia (obecnie ochrona przy uszkodzeniu) odpowiadała ochronie przed dotykiem pośrednim.

Norma PN-HD 60364-4-41 [18-N-2] wymaga aby w każdej części instalacji był zastosowany jeden lub więcej środków ochrony, biorąc pod uwagę uwarunkowania od wpływów zewnętrznych.

Następujące środki ochrony są powszechnie dopuszczalne:
samoczynne wyłączenie zasilania,
izolacja podwójna lub izolacja wzmocniona,
separacja elektryczna do zasilania jednego odbiornika, napięcie bardzo niskie (SELV i PELV).

Środki ochrony zastosowane w instalacji powinny być rozważane podczas doboru i montażu urządzeń. Dla specjalnych instalacji lub lokalizacji, powinny być stosowane szczególne środki ochrony zgodne z Częścią 7 PN-HD 60364. Środki ochrony takie jak przeszkody i umieszczenie poza zasięgiem rąk, mogą być stosowane tylko w instalacjach dostępnych dla:
osób wykwalifikowanych lub poinstruowanych albo osób będących pod dozorem osób wykwalifikowanych lub poinstruowanych.

Środki ochrony takie jak: izolowanie stanowiska, nieuziemione połączenia wyrównawcze miejscowe, elektryczna separacja do zasilania więcej niż jednego odbiornika, mogą być stosowane tylko, gdy instalacja jest pod nadzorem osób wykwalifikowanych lub poinstruowanych tak, że nieautoryzowane zmiany nie mogą być dokonywane.
Jeżeli pewne warunki dotyczące środka ochrony nie mogą być spełnione, należy zastosować dodatkowe środki tak, aby zastosowana łącznie ochrona osiągnęła ten sam stopień bezpieczeństwa. Można wtedy zastosować bardzo niskie napięcie funkcjonalne (FELV).

Różne środki ochrony zastosowane w tej samej instalacji lub jej części nie powinny mieć wzajemnego wpływu tak, że awaria jednego środka ochrony mogłaby osłabić inny środek.

W obecnie obowiązujących normach:

1.2.  Zniknęły pojęcia i środki ochrony znane poprzednio jako: ZEROWANIE, UZIEMIENIE OCHRONNE, SIEĆ OCHRONNA.

1.3.  Został wprowadzony środek ochrony przed porażeniem za pomocą samoczynnego wyłączenia zasilania

1.4.  Wprowadzono nowe nazwy układów sieciowych TN (TN-C, TN-S, TN-C-S); TT, i I

1.5.  Powszechnie są stosowane połączenia wyrównawcze główne i miejscowe nawet jako samodzielny środek ochrony.

1.6.  Z uwagi na długie czasy wyłączeń i duży rozrzut charakterystyk prądowo-czasowych
bezpieczników topikowych ogranicza się ich rolę jako elementu zabezpieczającego na rzecz wyłączników instalacyjnych nadmiarowoprądowych lub wyłączników z wyzwalaczami

1.7. W ochronie przeciwporażeniowej wprowadza się bardzo krótkie czasy wyłączania nawet rzędu 0,1 s, co powoduje konieczność doboru elementów szybkiego wyłączania na podstawie charakterystyk czasowo-prądowych elementów zabezpieczających.

1.8. Zasadą jest powszechne stosowanie wyłączników ochronnych różnicowoprądowych jako środka ochrony przy uszkodzeniu (ochrona przed dotykiem pośrednim), oraz jako uzupełniającego środka ochrony podstawowej (ochrona przed dotykiem bezpośrednim), we wszystkich układach sieciowych za wyjątkiem układu TN-C za wyłącznikiem różnicowoprądowym.

1.9. Zasadą jest ochrona obiektów budowlanych przed pożarami wywołanymi prądami doziemnymi przez zastosowanie wyłączników ochronnych różnicowoprądowych o większym znamionowym prądzie różnicowym do 500 mA.

1.10. Koniecznością jest rozdzielenie funkcji przewodu ochronno-neutralnego PEN na przewód neutralny N i ochronny PE, ponieważ przewodów o przekrojach poniżej 10 mm2 Cu i 16 mm2 Al nie wolno stosować jako przewodu PEN.

1.11. Do roli samodzielnych środków ochrony oprócz zabezpieczeń i ochrony przed porażeniami dochodzą:
- ochrona przed skutkami termicznymi (pożar, poparzenie, inne zakłócenia), 
- ochrona przed przepięciami (łączeniowymi i atmosferycznymi),
- ochrona przed obniżeniem napięcia.

W latach 90-tych nastąpiły zmiany w zasadach budowy instalacji elektrycznych w obiektach budowlanych oraz zmieniły się zasady ochrony od porażeń prądem elektrycznym. Zmiany wprowadzone przez nowe Prawo Budowlane [18-5], zmiany w Warunkach Technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie [18-8] oraz w przepisach dotyczących ochrony przeciwporażeniowej (norma PN-HD 60364-4-41) [18-N-2] spowodowały zmiany w wymaganiach dotyczących wykonywania pomontażowych pomiarów odbiorczych i okresowych pomiarów ochronnych, dla oceny stanu ochrony przeciwporażeniowej w eksploatowanych urządzeniach elektrycznych o napięciu znamionowym do 1 kV.

1.1 Akty prawne związane

Zmianie uległo kilka aktów normatywnych związanych z wykonywaniem pomiarów ochronnych i z przyrządami stosowanymi do wykonywania pomiarów. Są to następujące akty normatywne:

1. Ustawa o Normalizacji z września 2002r. [18-2], która wprowadziła zasadę, że od 1 stycznia 2003r. stosowanie Polskich Norm jest dobrowolne oraz, że PN mogą być powoływane w przepisach prawnych po ich opublikowaniu w języku polskim i wtedy stają się obowiązkowe.

Stosowanie norm w krajach Unii Europejskiej jest dobrowolne, lecz przedstawiają one tam najwyższej rangi uznane reguły techniczne. Nie można ich bezkarnie lekceważyć, omijać i postępować wbrew ich postanowieniom. W razie wątpliwości do jakości produktu lub usługi, kwestie sporne rozstrzygane są w oparciu o wymagania norm. W razie wypadku z ludźmi, awarii, zagrożenia dla środowiska, sprawdzenie czy urządzenie było zbudowane i eksploatowane zgodnie z zasadami sztuki inżynierskiej, dokonuje się w oparciu o wymagania norm. Na wymagania norm powołują się poszkodowani klienci, organizacje konsumenckie, organy nadzoru rynku, niesłusznie obwinieni producenci, instytucje ubezpieczeniowe, organy ścigania i każda osoba fizyczna lub prawna występująca jako strona albo rozjemca w sporze zarówno w postępowaniu sądowym karnym jak i cywilnym.

Każdy, kto chce, aby zlecano mu projekty, nadzory, wykonawstwo, ekspertyzy, czy okresowe badania stanu urządzeń, ten musi przestrzegać dobrowolnych norm technicznych, bo jest to gwarancją należytej jakości wytworów umysłu i rąk, gwarancją akceptacji obiektu przez firmy ubezpieczeniowe czy inspekcję pracy i gwarancją spokoju wykonawcy ze strony prokuratora.
Faktu dezaktualizacji normy nie należy wiązać z prawnym zakazem jej stosowania. Zbiór norm wycofanych nie jest zbiorem norm, których stosowanie jest zakazane. Normy wycofane tym różnią się od norm aktualnych, że prezentują mniej nowoczesne rozwiązania z punktu widzenia postępu naukowo-technicznego, jednak rozwiązania te nie są błędne. Normy wycofane często są bardziej przystępnie opracowane i zredagowane, dlatego warto je zachować.

2. Ustawa z 11 maja 2001r. [18 -1] Prawo o miarach znowelizowana w styczniu 2004 r. obowiązuje od 1 I 2003 r.
Celem ustawy Prawo o miarach jest zapewnienie jednolitości miar i wymaganej dokładności pomiarów wielkości fizycznych w Rzeczpospolitej Polskiej. Ustawa reguluje zagadnienia legalnych jednostek miar i ich państwowych wzorców, prawnej kontroli metrologicznej przyrządów pomiarowych, kompetencji i zadań organów administracji rządowej właściwych w sprawach miar, sprawowania nadzoru nad wykonywaniem przepisów ustawy.

1. Ustawa z 27 marca 2003r. [18-5] nowelizuje Prawo Budowlane i wprowadza wymaganie, że
   kontrolę stanu technicznego instalacji elektrycznych, piorunochronnych i gazowych powinny przeprowadzać osoby posiadające kwalifikacje wymagane przy wykonywaniu dozoru nad eksploatacją urządzeń, instalacji oraz sieci energetycznych i gazowych. Zatem osoba wykonująca pomiary ochronne w ramach kontroli stanu technicznego instalacji i podpisująca protokoły z tych pomiarów powinna mieć świadectwa kwalifikacyjne D i E z uprawnieniami do wykonywania pomiarów ochronnych. Gdy pomiary wykonuje osoba ze świadectwem kwalifikacyjnym E, protokół musi być sprawdzony i podpisany przez osobę ze świadectwem kwalifikacyjnym D.
2. Ustawa z 4 marca 2005r. [18-6] o zmianie ustawy – Prawo energetyczne oraz ustawy – Prawo ochrony środowiska, wprowadziła zmiany do tekstu obowiązującego Rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z 28 kwietnia 2003r., które nie wymagało powtarzania sprawdzania spełniania wymagań kwalifikacyjnych na podstawie egzaminu co
   5 lat. [18 -13]. Zmiana ta przywróciła obowiązek sprawdzania co 5 lat kwalifikacji osób zajmujących się eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci energetycznych. Wynika stąd konieczność zamieszczania obecnie w świadectwach kwalifikacyjnych, terminu ich ważności.
   
   
3. Świadectwa kwalifikacyjne wydane bezterminowo, na podstawie poprzednio obowiązujących przepisów, zgodnie z art. 16 nowej ustawy, zachowują moc do dnia 3 maja 2010 r., tj. przez 5 lat od dnia wejścia w życie ustawy wprowadzającej tą nowelizację.
   
   
4. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 27 grudnia 2007 r. w sprawie rodzajów przyrządów pomiarowych podlegających prawnej kontroli metrologicznej oraz zakresu tej kontroli. [18 -18] na podstawie tego rozporządzenia prawnej kontroli metrologicznej z przyrządów pomiarowych służące do pomiaru wielkości elektrycznych podlegają tylko liczniki energii elektrycznej czynnej prądu przemiennego, klasy dokładności 0,2; 0,5; 1; 2.
   
   
5. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 4 stycznia 2008 r. [18 -19] uchylające rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 14 kwietnia 2007 r. w sprawie wymagań, którym powinny odpowiadać przekładniki klasy dokładności 0,5 i dokładniejsze do współpracy z licznikami energii elektrycznej czynnej prądu przemiennego, oraz szczegółowego zakresu badań wykonywanych podczas prawnej kontroli metrologicznej tych przyrządów pomiarowych. Jak widać, obszar przyrządów pomiarowych podlegających obecnie prawnej kontroli metrologicznej został ograniczony.
   
   
6. Najważniejsza zmiana to norma PN-IEC 60364-6-61:2000 [18-N-5]. została zastąpiona normą PN-HD 60364.6:2008 [18-N-6] Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Część 6: Sprawdzanie. Norma ta wprowadza pewne nowe definicje i postanowienia. Po wejściu Polski do Unii Europejskiej obowiązkowe stało się oznakowanie wyrobów symbolem CE. Oznakowanie CE symbolizuje zgodność wyrobu ze wszystkimi wymaganiami nałożonymi na wytwórcę danego wyrobu poprzez dyrektywy wymagające takiego oznakowania. Oznakowanie CE zastępuje wszystkie obowiązujące poprzednio krajowe oznakowania zgodności i bezpieczeństwa.

2. Wymagania dotyczące pomiarów 

2.1. Efekty pomiarów:

Wykonując pomiary elektryczne uzyskujemy informacje o stanie technicznym badanych urządzeń. Dobry stan techniczny eksploatowanych urządzeń, czy też dopiero zmontowanych i przekazywanych do eksploatacji, jest gwarancją ich bezawaryjnej i bezpiecznej pracy.

Pomiary w okresie eksploatacji służą dla oceny aktualnego stanu technicznego urządzeń pod względem niezawodności i bezpieczeństwa pracy. Wyniki pomiarów są podstawą decyzji o dalszej eksploatacji lub dokonaniu odpowiednich napraw, wymian czy remontów generalnych.

Zastosowanie najlepszych środków ochrony przeciwporażeniowej nie jest wystarczające, jeżeli nie będą one prawidłowo działały. Okresowe pomiary mają potwierdzić prawidłowość działania zastosowanych środków ochrony.

2.2. Podział pomiarów:

Ogólnie pomiary dzielimy na trzy grupy:

1. pomiary wykonywane na urządzeniach elektrycznych u wytwórcy, dla sprawdzenia, że wykonane urządzenie jest w pełni sprawne i spełnia wymagania określonych norm lub aprobat technicznych. Karta kontroli technicznej jest podstawą udzielenia gwarancji na dane urządzenie.
   
   
2. pomiary pomontażowe urządzeń elektrycznych zamontowanych w obiekcie przed przekazaniem do eksploatacji. Od tych pomiarów oczekujemy odpowiedzi czy:
   
   - urządzenia zostały prawidłowo dobrane,
   - zamontowane zgodnie z dokumentacją,
   - nie są uszkodzone,
   - właściwie wykonano nastawy zabezpieczeń,
   - sprawdzona została funkcjonalność działania,
   - sygnalizacja działa poprawnie,
   - spełniono wszystkie warunki aby obwody elektryczne w całości mogły spełniać stawiane im dokumentacją techniczną wymagania i mogły być bezpiecznie eksploatowane. Efektem tych pomiarów powinny być protokoły pomiarów pomontażowych.
   
   
3. Pomiary okresowe podczas eksploatacji urządzeń, mające dać odpowiedź jaki jest aktualny stan techniczny urządzeń pod względem niezawodności i bezpieczeństwa pracy, czy nie uległ on pogorszeniu w ostatnim okresie. Wyniki tych pomiarów mają być podstawą do podjęcia decyzji o dalszej eksploatacji lub dokonaniu odpowiednich napraw, wymian czy remontów generalnych.
   Pomiary zawsze powinny być wykonywane poprawnie, aby wyciągane wnioski były właściwe. Przed wykonywaniem pomiarów elektrycznych powinniśmy odpowiedzieć na pytania:
   
   - Kto może wykonywać pomiary związane z ochroną życia, zdrowia, mienia i ochroną środowiska?
   - Czym należy wykonywać powyższe pomiary?
   - W jaki sposób należy je wykonywać - aby uzyskane wyniki były poprawne?

Ad. 1. Pomiary skuteczności ochrony przeciwporażeniowej z racji swojego charakteru i sposobu wykonywania (mierzone urządzenia pod napięciem) niosą zagrożenia zarówno dla osób wykonujących te pomiary, jak i dla osób postronnych. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie prac, które powinny być wykonywane przez co najmniej dwie osoby [18-14], prace przy wykonywaniu prób i pomiarów zaliczane są do prac w warunkach szczególnego zagrożenia dla zdrowia i życia ludzkiego. Dlatego osoby wykonujące pomiary powinny posiadać odpowiednie wykształcenie techniczne, doświadczenie eksploatacyjne oraz posiadać aktualne świadectwa kwalifikacyjne, upoważniające do wykonywania pomiarów jako uprawnienia w zakresie kontrolno-pomiarowym. Pomiary ze względu bezpieczeństwa i względów praktycznych powinny być wykonywane dwuosobowo.
Ustawa “Prawo Energetyczne” [18-4] w art. 54 stanowi, że osoby zajmujące się eksploatacją sieci oraz urządzeń i instalacji obowiązane są posiadać kwalifikacje potwierdzone świadectwem wydanym przez komisje kwalifikacyjne, oraz wymaga aby, sprawdzanie spełniania wymagań kwalifikacyjnych powtarzane było co pięć lat.
Komisje kwalifikacyjne zostały powołane przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki (URE) oraz właściwych Ministrów wymienionych w “Prawie Energetycznym”. W tej sprawie obowiązuje obecnie Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z 28 kwietnia 2003r. [18 -13] w sprawie szczegółowych zasad stwierdzania posiadania kwalifikacji przez osoby zajmujące się eksploatacją urządzeń instalacji i sieci.” Rozporządzenie to wprowadziło następujące zmiany:

1. Zniknął brak wymagania potwierdzenia posiadania kwalifikacji przy eksploatacji w zakresie obsługi urządzeń i instalacji w gospodarstwach domowych i rolnych. § 4.1. obecnie brzmi: „Nie wymaga się potwierdzenia posiadania kwalifikacji w zakresie obsługi urządzeń i instalacji u użytkowników eksploatujących urządzenia elektryczne o napięciu nie wyższym niż 1 kV i mocy znamionowej nie wyższej niż 20 kW, jeżeli w dokumentacji urządzenia określono zasady jego obsługi.
2. W załączniku nr 1, grupa 1. posiadanie kwalifikacji wymagane jest dla zespołów prądotwórczych o mocy powyżej 50 kW, poprzednio wymagano „łącznie od 20 kW wzwyż”.
3. Rozporządzenie nie wymagało powtarzania sprawdzania spełniania wymagań kwalifikacyjnych na podstawie egzaminu co 5 lat.

Ad. 2. Obecnie całokształt spraw związanych z metrologią i wymaganiami dotyczącymi przyrządów pomiarowych reguluje obowiązująca od 1 I 2003r. nowa ustawa p.t. “Prawo o miarach” z dnia 11 maja 2001 r. [18 -1] znowelizowana w styczniu 2004 r. Zgodnie z ustawą przyrządy pomiarowe wprowadzone do obrotu w państwach członkowskich Unii Europejskiej, zgodnie z dyrektywami Unii Europejskiej, dopuszcza się do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

2.3. Prawna kontrola metrologiczna:

Prawnej kontroli metrologicznej podlegają przyrządy pomiarowe, które mogą być stosowane:

1. w ochronie zdrowia, życia i środowiska,
2. w ochronie bezpieczeństwa i porządku publicznego,
3. w ochronie praw konsumenta,
4. przy pobieraniu opłat, podatków i innych należności budżetowych oraz ustalaniu opustów, kar umownych, wynagrodzeń i odszkodowań, a także przy pobieraniu i ustalaniu podobnych należności i świadczeń,
5. przy dokonywaniu kontroli celnej,
6. w obrocie.

Zakres prawnej kontroli metrologicznej w zależności od rodzaju przyrządu pomiarowego może obejmować:

1. zatwierdzenie typu i legalizację pierwotną albo legalizację jednostkową oraz legalizację ponowną;
2. zatwierdzenie typu i legalizację pierwotną albo legalizację jednostkową;
3. wyłącznie zatwierdzenie typu;
4. legalizację pierwotną albo legalizację jednostkową i legalizację ponowną.

Legalizacja jednostkowa jest legalizacją pierwotną przyrządu pomiarowego w wykonaniu jednostkowym, skonstruowanego dla określonego, szczególnego zastosowania. Okres ważności zatwierdzenia typu wynosi dziesięć lat, o ile przepisy odrębne nie stanowią inaczej. Prawna kontrola metrologiczna to działanie zmierzające do wykazania, że przyrząd pomiarowy spełnia wymagania określone we właściwych przepisach. Badanie typu to zespół czynności mających na celu wykazanie, czy przyrząd pomiarowy danego typu spełnia wymagania, stanowiące podstawę zatwierdzenia typu.
Zatwierdzenie typu to potwierdzenie, w drodze decyzji, że typ przyrządu pomiarowego spełnia stawiane mu wymagania.

Legalizacja to zespół czynności obejmujących sprawdzenie, stwierdzenie i poświadczenie dowodem legalizacji, że przyrząd pomiarowy spełnia wymagania. Legalizacja pierwotna albo legalizacja jednostkowa przyrządu pomiarowego jest dokonywana na wniosek:
1) producenta lub jego upoważnionego przedstawiciela;
2) importera.

Legalizacja ponowna przyrządu pomiarowego jest dokonywana na wniosek:
1) użytkownika;
2) wykonawcy naprawy lub instalacji przyrządu pomiarowego.

Świadectwo legalizacji, o ile jest wydane, powinno być dołączone do przyrządu pomiarowego wprowadzonego do obrotu lub użytkowania.
Wzorcowanie to czynności ustalające relację między wartościami wielkości mierzonej wskazanymi przez przyrząd pomiarowy a odpowiednimi wartościami wielkości fizycznych, realizowanymi przez wzorzec jednostki miary.

Obowiązkowi prawnej kontroli metrologicznej obejmującej zatwierdzenie typu i legalizację pierwotną oraz legalizację ponowną podlegają rodzaje przyrządów pomiarowych do pomiaru wielkości elektrycznych produkowane w kraju lub sprowadzane z zagranicy.

Wymagania i kryteria przeprowadzania kontroli metrologicznej zawarte są w Rozporządzeniu Ministra Gospodarki z 14 stycznia 2008r. w sprawie prawnej kontroli metrologicznej przyrządów pomiarowych [18 -17]. Rozporządzenie określa :

1. tryb zgłaszania przyrządów pomiarowych do prawnej kontroli metrologicznej;
2. szczegółowy sposób przeprowadzania prawnej kontroli metrologicznej przyrządów pomiarowych;
3. dowody legalizacji wydawane dla określonych rodzajów przyrządów pomiarowych;
4. okresy ważności legalizacji określonych rodzajów przyrządów pomiarowych oraz terminy, w których przyrządy pomiarowe wprowadzane do obrotu lub użytkowania po dokonaniu oceny zgodności powinny być zgłaszane do legalizacji ponownej;
5. wzoru znaków zatwierdzenia typu, cech legalizacji i cech zabezpieczających.

W rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 27 grudnia 2007 r. [18 -18] w sprawie rodzajów przyrządów pomiarowych podlegających prawnej kontroli metrologicznej oraz zakresu tej kontroli wyszczególnione są tylko liczniki energii elektrycznej czynnej prądu przemiennego, klasy dokładności 0,2; 0,5; 1 i 2:

1. indukcyjne o mocy nominalnej nie większej niż 30 kW,
2. przekładnikowe, statyczne oraz inne o mocy nominalnej większej niż 30 kW,

Okres ważności legalizacji pierwotnej i ponownej liczników wynosi 15 lat.
Ukazało się Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 4 stycznia 2008r. [18-19] uchylające rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 19 kwietnia 2007r w sprawie wymagań, którym powinny odpowiadać przekładniki klasy dokładności 0,5 i dokładniejsze do współpracy z licznikami energii elektrycznej czynnej prądu przemiennego, oraz szczegółowego zakresu badań i sprawdzań wykonywanych podczas prawnej kontroli metrologicznej tych przyrządów pomiarowych.
Przyrządy pomiarowe podlegające legalizacji lub obowiązkowi uwierzytelnienia nie mogą być wprowadzone do sprzedaży lub użytkowania przez wytwórcę lub sprzedawcę bez ważnych dowodów legalizacji albo uwierzytelnienia.

Zgodnie z art. 8.1.2. rozdz. 3 Prawa o miarach „przyrządy stosowane w ochronie zdrowia, życia i środowiska, w ochronie bezpieczeństwa i porządku publicznego ”, czyli przyrządy do sprawdzania skuteczności ochrony przeciwporażeniowej, podlegają prawnej kontroli metrologicznej, mimo, iż nie zostały wymienione w rozporządzeniu ministra.
W tej sprawie należy stosować nieobowiązujące zarządzenia Prezesa Głównego Urzędu Miar traktowane jako zasady wiedzy technicznej:
Zarządzenie Prezesa Głównego Urzędu Miar nr 12 z dnia 30.03.1999 r. [18 -24] w sprawie wprowadzenia przepisów metrologicznych o miernikach oporu pętli zawarcia . Zarządzenie Prezesa Głównego Urzędu Miar nr 18 z dnia 11.07.2000 r. [18 -25 w sprawie wprowadzenia przepisów metrologicznych o miernikach oporu izolacji .

Ad. 3. Przy wykonywaniu pomiarów należy zwrócić uwagę na warunki mogące mieć istotny wpływ na dokładność pomiaru, mieć świadomość możliwości popełniania błędów i właściwie interpretować uzyskane wyniki.

 3. Dokładność wykonywania pomiarów:

Dokładność wykonywania pomiarów zależy od klasy dokładności użytych przyrządów, doboru właściwej metody wykonywania pomiarów i uwzględnienia uwarunkowań wynikających ze specyfiki badanego obiektu i jego parametrów. Należy dążyć do wykonywania pomiarów z możliwie dużą dokładnością, z uchybem pomiaru poniżej 20 %.
Dokładność pomiaru analogowym przyrządem pomiarowym zależy od użytego zakresu i aby była jak największa, odczytu na przyrządzie analogowym należy dokonywać na takim zakresie, aby wskazanie przyrządu wynosiło co najmniej 3/4 zakresu pomiarowego.

Przy pomiarze napięcia 10 V woltomierzem o klasie dokładności 2,5%:
- na zakresie 100 V popełniany błąd może wynieść 2,5 V co powoduje uchyb 25%
- na zakresie 50 V popełniany błąd może wynieść 1,25 V, co powoduje uchyb 12,5%
- na zakresie 10 V popełniany błąd może wynieść 0,25 V co zapewnia uchyb do 2,5%.

Obecnie przy stosowaniu przyrządów cyfrowych do pomiaru impedancji pętli zwarcia , automatycznie dobierających zakres pomiarowy, ten problem stracił na znaczeniu.

3.2. Dobór właściwej metody pomiarów:

Zastosowana metoda wykonywania pomiarów powinna być metodą najprostszą, zapewniającą osiągnięcie wymaganej dokładności pomiarów. Wybór metody pomiarów wynika ze znajomości obiektów mierzonych i rozpoznania dokumentacji technicznej badanego obiektu oraz wymagań przepisów.

Sposób przeprowadzania badań okresowych musi zapewniać wiarygodność ich przeprowadzenia (wzorce, metodyka, kwalifikacje wykonawców, protokoły). Zastosowanie nieprawidłowej lub mało dokładnej metody i niewłaściwych przyrządów pomiarowych może być przyczyną zagrożenia, w następstwie dopuszczenia do użytkowania urządzeń, które nie spełniają warunków skutecznej ochrony przeciwporażeniowej.

3.3 Wymagania odnośnie dokładności pomiarów:

Podczas badań instalacji elektrycznych, należy dążyć do wykonywania pomiarów z możliwie największą dokładnością, lecz jest to trudne do osiągnięcia. W Polsce wymagań tych nie określały żadne przepisy, a jedynie zalecenia wprowadzane przez instrukcje pomiarowe. Instrukcje te stawiają wymóg, aby uchyb pomiarowy przy badaniach instalacji elektrycznych nie przekraczał ± 20 %.
Natomiast norma PN-E-04700:2000 dotycząca wytycznych przeprowadzania pomontażowych badań odbiorczych [18 -N-12] w p. 3.2.6 stawia wymaganie, iż „Błąd pomiaru nie powinien być większy niż 5 %, jeżeli w wymaganiach szczegółowych zawartych w innych punktach normy nie ustalono inaczej, bądź nie wymagają mniejszego błędu inne normy i dokumenty."